Ze zjawiskiem plagiatu spotykamy się od setek lat. Pochodzenie samego pojęcia wywodzi się z łaciny od słowa „plagiatus” czyli skradziony. Z pojęciem plagiatu najczęściej zaznajamiamy się pisząc prace dyplomowe lub utwory literackie. Czym jest plagiat? Jakie znaczenie ma dla prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich?

Co to jest plagiat?

Aby zrozumieć, czym jest plagiat należy przyjrzeć się Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z art.115 ust. 1 rzeczonej ustawy:

„1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”. Zgodnie z powyższym, aby dokonać plagiatu musi dojść do świadomego przywłaszczenia czyjegoś utworu.

Powyższy przepis nie podaje legalnej definicji plagiatu, jednakże oddaje jego sens i zakres. Najprościej tłumacząc, plagiat jest to świadome przywłaszczeniem czyjegoś dorobku intelektualnego. Prace licencjackie, inżynierskie i magisterskie obarczone plagiatem są niedopuszczane do obrony. Studentowi grozi ponadto odpowiedzialność karna za poświadczenie nieprawdy w związku podpisywaniem oświadczenia o samodzielnym napisaniu pracy. Zastosowanie ma tu art. 272 k.k.

Rodzaje plagiatu

Sposób, w jaki zostaje dokonane przywłaszczenie definiuje rodzaj plagiatu. Może zatem wystąpić plagiat jawny oraz plagiat ukryty. Plagiat jawny polega na przywłaszczeniu poprzez podanie się za twórcę dzieła. Odnosi się to zarówno do całości jak i części utworu. Plagiat jawny dzieli się na:

  • plagiat całościowy – dotyczy całości utworu;

  • plagiat częściowy – dotyczy fragmentu utworu;

  • plagiat cytowany – wskazanie fragmentu utworu jako własnych.

Plagiat ukryty – polega na dokonaniu przeróbki cudzego utworu z jednoczesnym zachowaniem najważniejszych fragmentów. Plagiat ukryty dzieli się na:

  • plagiat redakcyjny – scalenie kilku dzieł w jedno;

  • plagiat inkorporacyjny – wprowadzenie utworu do pracy bez podania jego źródła oraz oznaczenia cudzysłowem;

  • plagiat adaptacyjny – zmiana pierwowzoru utworu z jednoczesnym przeniesieniem go na inną formę np. utwór literacki na utwór muzyczny.

Kiedy nie popełniamy plagiatu?

Pisanie prac licencjackich, inżynierskich lub magisterskich, a nawet niewielkich prac zaliczeniowych wiąże się z korzystaniem ze źródeł informacji naukowej. Bardzo ważne jest zatem, aby źródła te odpowiednio oznaczyć za pomocą przypisów i wskazać je w bibliografii. Plagiat w pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej może powstać, jeżeli w jakiejś części lub całości przeniesiemy do swojej pracy czyjś dorobek intelektualny. Nie dotyczy to jednak sytuacji, w których:

  • Robimy użytek z czyjegoś pomysłu we własnym tekście – zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych sama koncepcja nie jest równoznaczna z gotowym tworem artystycznym;

  • Użyjemy tego samego stylu bądź środków stylistycznych;

  • Użyjemy tych samych lub podobnych określeń – od plagiatu należy odróżnić podobieństwo;

  • Opisujemy podobny zakres zagadnień.

Przed plagiatem chroni nas również tzw. prawo cytatu, które zostało zawarte w Ustawie o prawach autorskich i prawach pokrewnych w art. 29 zgodnie z którym:

„Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości”.

Stosując się do powyższych zasad unikniesz plagiatu podczas pisania pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej.

Jednolity System Antyplagiatowy (JSA) – co to jest i jak działa?

JSA czyli Jednolity System Antyplagiatowy jest systemem wykorzystywanym do sprawdzania prac dyplomowych pod kątem plagiatu, przeznaczonym do wsparcia pracy weryfikacyjnej opiekuna pracy (promotora). Właścicielem systemu jest Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego. Stosowanie weryfikacji antyplagiatowej za pomocą JSA jest obowiązkiem każdej uczelni wyższej przed dopuszczeniem studenta do obrony pracy dyplomowej.

Działanie systemu JSA polega na tym, że:

  • system zaczyna badanie pracy od wyekstrahowania samego tekstu, to znaczy pozbawionego formatowania i grafik;

  • kolejnym etapem badania jest wyszukanie fragmentów prac podobnych do treści pracy badanej w indeksach baz porównawczych. Dane z pracy porównywane są z: ORPPD tj. ogólnopolskim Repozytorium Pisemnych Prac Dyplomowych, bazą aktów prawnych i orzeczeń sądowych i administracyjnych, Internetem, w tym zasobami Wikipedii, bazami dokumentów OpenAccess, prywatnymi bazami instytucji (jeśli zostały wskazane);

  • w przypadku odnalezienia par dokumentów, dokonywane jest dokładne ich porównanie. Wszystkie fragmenty są weksportowane do końcowego raportu JSA;

System JSA wykrywa:

– Podobieństwa, to znaczy:

  • klony prac dyplomowych,

  • zapożyczenia fragmentów z dokumentów w bazach referencyjnych,

  • fragmenty podobne semantycznie do tekstów z baz referencyjnych (niezależnie od szyku słów we frazie).

– Manipulacje, tj.:

  • dzielenie wyrazów mikrospacjami,

  • różnego typu łączenie wyrazów,

  • zamianę czcionek w wyrazach,

  • ukryte znaki specjalne;

–  Zmiany stylu pisania pracy.

Jak uniknąć plagiatu?

Pisanie pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej, która jest wolna od plagiatu jest możliwe. Wystarczy zastosować się do poniższych zasad:

  • Zapoznaj się, czym jest plagiat oraz na czym polega;
  • Zapoznaj się z zasadami cytowania i parafrazowania. Uczelnie zazwyczaj podają studentom schemat, w jaki sposób należy wprowadzać cudze teksty do pracy dyplomowej;
  • Nie przepisuj fragmentów książek, artykułów znalezionych w Internecie lub innych cudzych prac nie opatrując ich cytatem, a także nie podając ich źródła w postaci przypisu;
  • Obrazki i schematy znalezione w Internecie należy oznaczyć przypisem lub podać ich źródło;
  • Parafrazuj mądrze, najlepiej własnymi słowami, a nie zamieniając jedynie kolejność wyrazów;
  • Pamiętaj, że nieskończone czy nie opublikowane dzieło również podlega prawu autorskiemu, a wprowadzenie jego fragmentu lub całości oznacza nic innego jak dokonanie plagiatu.

Studenci w obawie przed popełnieniem plagiatu często sięgają po pomoc w pisaniu prac. Niewątpliwie skorzystanie z profesjonalnych wzorców do stworzenia własnej pracy zmniejsza ryzyko plagiatu. Warto również skorzystać z doradztwa metodycznego w tym zakresie. Profesjonalne usługi edukacyjne pomagające uniknąć plagiatu można przykładowo znaleźć w serwisie Cyber-promotor.pl. Wszystkie materiały edukacyjne tworzone przez ten serwis są objęte gwarancją antyplagiatową. Dostępna jest także bogata paleta darmowych poradników poświęcona temu jak uniknąć plagiatu.

Źródło:

  1. Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 U S T AWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

  2. M. Grudecki, Tak zwane przestępstwo plagiatu jako przejaw ochrony autorskiego prawa do utworu, Uniwersytet Śląski, 2018.

  3. Centrum pomocy